All Episodes 2002 - 2024

Een jaar geleden riep president George Bush de wereldgemeenschap op tot de “War on terrorism”. Nu bijna een jaar later vraagt Tegenlicht zich af hoe deze ‘nieuwe oorlog’ er in de dagelijkse praktijk uitziet en vooral hoe hij gevoerd moet worden. Hoeveel weten we van onze vijand, wie zijn de hoofdrolspelers en waar is het front in deze nieuwe oorlog? Welke lessen hebben we geleerd sinds 9/11 met betrekking tot onze eigen veiligheid.

Een reconstructie van de Britse regisseur Paul Yule van de gevangenenopstand in een fort in Noord-Afghanistan, die eind november 2001 bloedig werd neergeslagen door Afghaanse en Westerse troepen. Terwijl er over het algemeen weinig beelden zijn van de strijd tegen de Taliban in Afghanistan, is de opstand minutieus vastgelegd door aanwezige journalisten. Yule maakte aan de hand van gesprekken met de journalisten en de gemaakte beelden een schokkend verslag van wat zich in het fort op het hoogtepunt van de militaire operatie 'Noble Eagle' afspeelde.

Tweede deel van de uitzending over de Amerikaanse oorlog tegen de drugs, waarin de vraag wordt gesteld wat de impact van dit 'perpetuum mobile' is op het leven van veel gewone Amerikanen. Want als de oorlog door moet gaan, moeten er wel steeds nieuwe slachtoffers worden gevonden.

Een persoonlijke zoektocht van maker Anna Bucchetti door Italië, een land waar televisie een alles overheersende invloed heeft en alles bepaalt; een land waar veel in handen is van één persoon, de populist Silvio Berlusconi. En die slaagt er steeds beter in om met behulp van zijn imperium de Italiaanse werkelijkheid te beïnvloeden.

In het kader van de Duitse verkiezingen op 22 september maakte Tegenlicht een portret van de voormalige DDR en zag dat de Ossies, tien jaar nadat Helmut Kohl hen gouden bergen beloofde, nog weinig reden tot juichen hebben.

Tweede deel van het tweeluik over de wapeninspecties in Irak in de jaren negentig. De Verenigde Staten maken zich op voor een oorlog tegen Irak omdat dit land zich niet zou houden aan de resoluties van de Veiligheidsraad. Maar hoe weigerachtig zijn de Irakezen eigenlijk? Wat hebben de wapeninspecties in de jaren ’90 opgeleverd en waarom ging het in 1998 precies mis? Op 13 en 20 oktober een reconstructie van de wapeninspecties in Irak in de jaren '90, door de medewerkers van UNSCOM die daarbij betrokken waren.

Na de moord op Pim Fortuyn en de daverende verkiezingsnederlaag van de Paarse coalitie waren de commentaren in het buitenland eensluidend. Nederland had zijn onschuld verloren en was niet langer gidsland, modelstaat of wonder van economisch vernuft. De mythe van veel werd met een simpel pistoolschot verbroken.

Aanpassen of wegwezen is de ondertoon van het politieke debat over minderheden. Maar hoe verhoudt dit politieke gekrakeel in Den Haag zich tot de rauwe werkelijkheid in bijvoorbeeld Leerdam? Ondanks een oer-Hollandse decor met kaas- en glasfabriek, is Leerdam ook al veertig jaar lang heel multicultureel met Molukkers, Turken, Marokkanen en Somaliërs. Recent braken er rellen uit. De aangewezen plek dus om een debat te voeren over de haalbaarheid van de multiculturele samenleving in de praktijk.

Het inleidende deel van een drieluik over de veranderende betekenis van supermacht Amerika. Steeds opnieuw wil Amerika de wereld laten geloven dat zij het voor het zeggen heeft. Tegenlicht zet vraagtekens bij deze zelf uitgeroepen hegemonie.

Steeds meer kantoorwerk wordt vanuit Amerika en Engeland overgeplaatst naar India. Wie zijn hypotheekaflossing mist wordt telefonisch op de vingers getikt door een jonge Indiase man of vrouw vanuit een van de vele gloednieuwe ‘call centers’ die momenteel in en om Delhi verrijzen. Op 6 november 2002 won regisseur Roel van Broekhoven voor deze uitzending de Dick Scherpenzeelprijs, een prijs voor de beste berichtgeving over niet-Westerse landen in de Nederlandse media. In het kader daarvan zendt Tegenlicht de documentaire op 17 november opnieuw uit in de reeks 'De wankelende reus'.

In de jaren '80 verklaarde president Reagan de oorlog aan de drugsproducenten, -handelaren en -gebruikers.

Stier Herman was eens Nederlands trots op het gebied van biotechnologie. Maar door tegenwerking van de overheid zijn alle nakomelingen inmiddels afgemaakt en brengt Herman zijn oude dag door bij Naturalis in Leiden. Nederland lijkt daardoor een belangrijke boot te missen. Tegenlicht maakte een reconstructie van de moeizame start van gentechnologie in de polder.

Op zondag 8 december in Tegenlicht een gesprek met Lee Silver. Deze Amerikaanse geneticus voorspelt dat de biotechnologische revolutie die ruim twintig jaar geleden begon verregaande gevolgen zal hebben voor het menselijke ras. Silver betoogt dat het in de toekomst mogelijk zal zijn om kunstmatig DNA bij mensen in te brengen. Daarmee kunnen genetische ziektes worden voorkomen, maar ook kunnen bepaalde eigenschappen, zoals intelligentie, versterkt worden. Op termijn zal dit volgens Silver leiden tot een scheiding in het menselijke ras in 'gewone' en 'genetisch verrijkte' mensen.

Op 14 december werd op de Eurotop in Kopenhagen definitief besloten dat de Europese Unie zal worden uitgebreid met tien nieuwe lidstaten. Tegenlicht besteedde op twee manieren aandacht aan de uitbreiding; via de link hiernaast gaat u naar de webspecial AANBOUW EUROPA, een uitgebreide introductie op de nieuwkomers in tekst en beeld.

Sinds Argentinië eind 2001 getroffen werd door een economische crisis staan veel inwoners er beroerd voor. De middenklasse is nagenoeg weggevaagd, het aantal mensen dat onder de armoedegrens leeft ligt inmiddels boven de 50% en de werkloosheid neemt nog steeds toe. Tegenlicht volgde de laatste dagen van de televisieshow ‘Recursos Humanos’, een dagelijkse show met als hoofdprijs: een baan.

In Tegenlicht drie weken lang 'De Val van Milosevic', een reconstructie van de politieke ondergang van Slobodan Milosevic, voormalig President van Joegoslavië, vanaf het hoogtepunt van zijn macht na het Dayton vredesakkoord in 1995 tot zijn gevangenneming in Den Haag. In deze driedelige serie vertellen wereldleiders, oorlogsvoerders, ooggetuigen en slachtoffers over de gebeurtenissen die leiden tot de ondergang van Milosevic. De val van Milosevic (The Fall of Milosevic) is een vervolg op ‘Death in Yugoslavia’, gemaakt door Brian Lapping en Norma Percy van de BBC in co-productie met de VPRO.

In Tegenlicht drie weken lang 'De Val van Milosevic', een reconstructie van de politieke ondergang van Slobodan Milosevic, voormalig President van Joegoslavië, vanaf het hoogtepunt van zijn macht na het Dayton vredesakkoord in 1995 tot zijn gevangenneming in Den Haag. In deze driedelige serie vertellen wereldleiders, oorlogsvoerders, ooggetuigen en slachtoffers over de gebeurtenissen die leiden tot de ondergang van Milosevic. De val van Milosevic (The Fall of Milosevic) is een vervolg op ‘Death in Yugoslavia’, gemaakt door Brian Lapping en Norma Percy van de BBC in co-productie met de VPRO.

In Tegenlicht drie weken lang 'De val van Milosevic', een reconstructie van de politieke ondergang van Slobodan Milosevic, voormalig president van Joegoslavië, vanaf het hoogtepunt van zijn macht na het Dayton-vredesakkoord in 1995 tot zijn gevangenneming in Den Haag. In deze driedelige serie vertellen wereldleiders, oorlogsvoerders, ooggetuigen en slachtoffers over de gebeurtenissen die leiden tot de ondergang van Milosevic. ‘De val van Milosevic’ (The Fall of Milosevic) is een vervolg op 'Death in Yugoslavia', gemaakt door Brian Lapping en Norma Percy van de BBC in co-productie met de VPRO.

Migranten zullen - bij de huidige verdeling van arm en rijk - blijven komen, gewenst of niet. In toenemende mate wordt de urgentie gezien op andere wijze om te gaan met de stromen nieuwkomers die Europa zullen bereiken. Tegenlicht organiseert een debat over het steeds maar nijpender wordende migratieprobleem.

De verkiezingen van 28 januari aanstaande zijn belangrijker dan ooit. Gaan de Israëliërs kiezen voor vrede en democratie, en kiezen ze daarmee voor een staat met duidelijke grenzen en integratie met de andere landen in het Midden-Oosten, of steunen ze blijvend de apartheid en bezetting en kiezen ze voor de status van een gehate staat te midden van de andere landen? Voor het eerst in 35 jaar zijn er twee kandidaten voor het premierschap die duidelijk beide polen vertegenwoordigen; Ariel Sharon, vader en architect van de Joodse nederzettingen, en Amram Mitzna, die binnen drie maanden leider werd van de Arbeiders Partij.

Opnieuw is er honger in Afrika, opnieuw is Giro 555 ingesteld. Maar deze keer lijkt de schreeuw om hulp niet aan te komen. Nederland is in zichzelf gekeerd geraakt en lijkt niet langer geïnteresseerd in het continent. Daarom voor één keer: een extreme uitzending over een extreem probleem.

Al maanden staat Nederland in het teken van politiek en publiek gekrakeel over ‘onze veiligheid’. Maar hoe onveilig is Nederland? Criminoloog Hans Boutellier, officier van justitie Sadik Harchaoui en rechtsgeleerde Dorien Pessers buigen zich, aan de vooravond van de verkiezingen, over deze vraag en hoe de vermeende onveiligheid zich verhoudt tot het grote onbehagen bij de kiezers. Op deze webpagina's vindt u een overzicht van de cijfers, de visies op het thema veiligheid van de drie gasten en de standpunten van de politiek.

Tegenlicht neemt in deze uitzending voor even wat afstand van de actuele gebeurtenissen in de wereld, en richt de blik op de toekomst. Onder de noemer Riverside Conversations, de plaats van handeling is Riverside Drive, New York, zullen drie vooraanstaande economen een gesprek voeren over de toekomst van de wereldeconomie.

Op 22 september vorig jaar stak een bootje met ruim zeventig Tunesiërs de Middellandse zee over. Vlak voor de kust van Sicilië, bij het dorpje Scoglitti werden de opvarenden overboord gezet, 300 meter uit de kust. Veertien van hen verdronken, omdat de schipper ze per ongeluk naast de zandbank afzette. In kranten wereldwijd verscheen een foto waarop één van de vluchtelingen wordt gereanimeerd. Tegenlicht ging in twee uitzendingen op zoek naar het verhaal achter de foto.

Grozny, februari 2003. Documentairemaakster Manon Loizeau verbleef twee weken tussen de bewoners van de stad Grozny in Tsjetsjenië en deelde zowel hun lijden als hun hoop. De documentaire toont onder meer portretten van inwoners van Grozny: de 22-jarige studente Anissa, vrijheidsstrijder Bislan en ex-gevangene Adam.

“Winning an information battle can sometimes be more important than scoring a military victory” Onder de titel “De Geest Uit De Fles” maakte VPRO’s DNW in 1999 een uitzending over de Arabische Satellietzender Al Jazeera, de ‘CNN van de Arabische Wereld’. Nu de oorlogsdreiging in Irak steeds groter wordt ging Tegenlicht terug naar de thuisbasis in Katar en zag hoe het station zich voorbereid op de naderende oorlog.

In het midden van Afrika ligt Rwanda, omsloten door stille meren en fraaie bergruggen. Een land van grote schoonheid dat deze maand opnieuw de genocide herdenkt die in 1994 aan bijna één miljoen mensen het leven kostte. George Brugmans van VPRO’s Tegenlicht ging naar het land van de duizend heuvels en zag hoe de erfenis van het verleden, de dromen over de toekomst en de realiteit van het heden er met elkaar in de knoop zijn geraakt.

“Beste kijkers. Ieder moment kan de Amerikaanse aanval beginnen. Amerika heeft echter een nederlaag geleden.” Zo begon afgelopen dinsdagavond, kort voor het aflopen van het ultimatum aan Saddam Hoessein, de uitzending van De Tegenovergestelde Kant, het discussieprogramma van de Arabische zender Al Jazeera.

Met de oorlog in Irak zijn ook de Arabische nieuwszenders in de slag om de kijker. Hoe berichten deze Arabische nieuwszenders over de oorlog in Irak en welke verschillende visies zijn in die berichtgeving te onderscheiden? Daarvan krijgen wij in het westen alleen korte fragmenten voorgeschoteld, geselecteerd door de westerse nieuwszenders. Maar waar kijkt de Arabische kijker in het Midden-Oosten en wereldwijd naar? Tegenlicht laat een compilatie zien van drie veel bekeken Arabische zenders.

Tot voor kort mochten alleenstaande minderjarige asielzoekers, de zogenaamde AMA's, eigenlijk altijd in Nederland blijven. Ook al werd hun asielaanvraag afgewezen. Ze leerden Nederlands, gingen naar Nederlandse scholen, woonden in Nederlandse gezinnen, kortom ze integreerden, en werden niet teruggestuurd. Dat moest veranderen, en dus werd verleden jaar besloten tot een nieuw initiatief: in Campus Vught worden minderjarige asielzoekers zonder kans op een verblijfsvergunning voortaan opgevangen. In de besloten instelling krijgen ze een opleiding totdat ze oud genoeg zijn om terug gestuurd te mogen worden. Tegenlicht volgde het initiatief van dichtbij en registreerde de dilemma’s en frustraties van de medewerkers en de AMA’s. In deel 1 de eerste weken van de Campus, waarin direct duidelijk wordt dat de goedbedoelde plannen in de werkelijkheid anders blijken uit te pakken dan gedacht.

Het tweede deel van de documentaire over Campus Vught, de besloten opvang voor alleenstaande minderjarige asielzoekers die geen kans maken op een verblijfsvergunning. Nadat de eerste directeur het veld heeft moeten ruimen, probeert de nieuwe ‘head of campus’ het tij te keren. De nieuwe directeur Charles Wiessner heeft weliswaar een krachtdadiger stijl, maar hij slaagt er niet in de boel weer op de rails te krijgen. De AMA's breken keer op keer uit, en medewerkers hebben geen enkele juridische sanctie om er wat aan te doen. Het COA-personeel kijkt machteloos toe. Voogdij-instelling NIDOS besluit de jongeren een time-out van een aantal dagen te gunnen. De jongeren vertrekken uiteindelijk met taxi's naar kleinschalige wooneenheden van het NIDOS ergens in Nederland. Ze krijgen zakgeld, en veel vrijheid, geheel in strijd met de door de campus voorgestelde Terugkeer-methodiek. De campus-leiding kijkt met lede ogen toe. De jonge asielzoekers keren, op een paar na, niet meer terug.

Derde documentaire in de Tegenlicht-reeks 'Maakbaar Nederland'. De Bijlmer werd in de jaren zestig als utopie gebouwd. Zo’n vijftien jaar later was van die utopie weinig over. Het was verworden tot een centrum van junks en kleine criminelen. Niemand wilde er meer wonen, behalve dan de steeds groter wordende groep van migranten die zonder geld en vaak illegaal het land binnenkwamen. Zij zijn het die in de jaren negentig uiteindelijk de Bijlmer een gezicht hebben gegeven.

Vierde en laatste documentaire in de Tegenlicht-reeks 'Maakbaar Nederland'. In de nieuwe politiek is inburgering het toverwoord geworden voor de succesvolle integratie van allochtone gemeenschappen. In Rotterdam was het verleden jaar Pim Fortuyn die met zijn pleidooi voor een striktere aanpak van de inburgering de gemeenteraadsverkiezingen won. Wethouder Sjaak van der Tak zette het gedachtegoed van Fortuyn na diens dood om in daden, en startte het Deltaplan Inburgering. Het project is de belichaming van het geloof in de maakbaarheid: vrijblijvendheid voert niet langer de boventoon, maar een systeem van straffen en belonen moet nieuwkomers tot Nederlanders maken. Marije Meerman en Henneke Hagen volgden voor Tegenlicht de bedenkers, uitvoerders en inburgeraars van het Deltaplan en registreerde van dichtbij de worsteling met de maakbaarheid van het Rotterdammerschap.

Met de toetreding van tien nieuwe lidstaten is de discussie rond het landbouwbeleid van de EU weer in volle hevigheid opgelaaid. Hoe zit het met de 40 miljard aan subsidies die boeren in Europa jaarlijks ontvangen, moet dat eigenlijk wel en kan de sector zonder? In hoeverre moeten de nieuwkomers gaan delen in de subsidiepot? Hoe moet het boerenbedrijf er in de toekomstige Unie uit gaan zien: nog groter en efficiënter of juist kleinschalig en biologisch? En hoe zit het met het welzijn van de dieren en de kwaliteit van ons voedsel? Tegenlicht duikt in twee uitzendingen in de wereld van de Europese boer. In het eerste deel een beeld van de ingewikkelde afwegingen die boeren moeten maken om zich staande te houden binnen het Europese landbouwbeleid.

14 januari 1965 is waarschijnlijk de duurste dag in het bestaan van de Europese Unie tot nu toe. Op die dag werd in Brussel een akkoord gesloten tussen de zes toenmalige lidstaten over de toekomst van het Europese landbouwbeleid. De basis was gelegd voor het ingewikkelde systeem van regels en subsidies waarmee de Europese boeren sindsdien te maken hebben. In het tweede deel van dit tweeluik over landbouw in de EU de geschiedenis van het gezamenlijke Europese beleid voor de agrarische sector. Centraal daarin staat Sicco Mansholt, de belangrijkste man achter de gezamenlijke Europese aanpak.

Vorig jaar deelde de Amerikaanse president Bush Iran in bij de ‘As van het Kwaad’ omdat het land een broeinest zou zijn voor moslimfundamentalisten. Maar tegelijkertijd vindt volop diplomatiek overleg tussen beide landen plaats, onder meer over de kwestie Irak en de situatie in het Midden-Oosten. Het moderne Iran is een land met twee gezichten; enerzijds hebben de aanhangers van de radicale Islam nog grote invloed en wordt het land geassocieerd met ideologische onderdrukking, maar met name de jonge generatie heeft de blik gericht op het Westen en kan zich steeds minder vinden in de religieuze revolutie van haar ouders.

Tegenlichtuitzending uit 2003 over Max Kohnstamm, die op 20 oktober 2010 overleed.

Decennialang hoorde Nederland als vanzelfsprekend tot de meest innovatieve economieën, maar in februari werd bekend dat het uit de toptien van het Global Competitivenes Report was gegleden. Tegelijkertijd lieten diverse universiteiten weten dat ook dit jaar de belangstelling voor bètastudies weer lager was dan het jaar ervoor. En als klap op de vuurpijl maakte Philips-topman Ad Huijser bekend een verhuizing van het Philips onderzoekslaboratorium (Natlab) uit Nederland te overwegen vanwege het gebrek aan adequaat geschoold personeel. De Nederlandse kenniseconomie loopt vast.

Rond de oorlog in het voormalig Joegoslavië speelt beeldvorming een belangrijke rol. Want klopt het beeld wat is ontstaan over de oorlog in het voormalig Joegoslavië (en over de rol van Slobodan Milosevic), met de werkelijkheid? Regisseur Jos De Putter probeert met zijn 'Kanttekeningen bij het proces' de verhalen achter het ontstane beeld te reconstrueren en ontdekt dat er veelvuldig wordt gemanipuleerd door alle betrokken partijen.

De aanklager van het Joegoslavië Tribunaal heeft in de zaak Milosevic, die nu ruim anderhalf jaar bezig is, ruim 250 getuigen opgeroepen. Ondanks dit grote aantal getuigen menen critici dat hoofdaanklager Carla del Ponte nog altijd geen zaak heeft. En rechter May zou haar veel te veel ruimte geven in de procesgang, aldus dezelfde critici. Na een grondige analyse van duizenden pagina’s transcript van het proces, komt De Putter tot de conclusie dat de aanklager met enige regelmaat getuigen manipuleert en vermeende misdadigers levenslange immuniteit geeft ‘in ruil voor’ belastende verklaringen tegen Milosevic.

Tien jaar na de afschaffing van de apartheid is het in Zuid-Afrika met de emancipatie van zwarte mannen somber gesteld. In een maatschappij met slechte economische vooruitzichten en weinig mogelijkheden om te presteren, vindt de gefrustreerde man zijn zelfbevestiging in geweld en onderwerping van vrouwen. Het aantal verkrachtingen is schrikbarend hoog. Bijna de helft van de verkrachters is HIV positief. Sinds kort proberen enkele activisten en een groeiend aantal zwarte mannen dit monsterlijke fenomeen te lijf te gaan. Tegenlicht ging op zoek naar de oorzaken van de verkrachtingsproblematiek en volgde de mannenbeweging tijdens het werk in de townships.

De wereld draait op fossiele brandstoffen. Zonder olie geen transport en vervoer, geen grootschalige landbouw, geen consumptie-artikelen... Maar geologen denken dat de olievoorraad haar einde nadert, en binnen afzienbare tijd niet meer zal kunnen voldoen aan de alsmaar stijgende vraag naar energie. In de wetenschap, politiek en industrie gaan steeds meer stemmen op om serieus werk te gaan maken van het onderzoek naar nieuwe energiebronnen, en de ogen zijn daarbij vooral gericht op waterstof. In Tegenlicht twee weken lang een onderzoek naar de haalbaarheid van water als nieuwe energiebron voor de mens.

De wereld draait op fossiele brandstoffen. Zonder olie geen transport en vervoer, geen grootschalige landbouw, geen consumptie-artikelen... Maar geologen denken dat de olievoorraad haar einde nadert, en binnen afzienbare tijd niet meer zal kunnen voldoen aan de alsmaar stijgende vraag naar energie. In de wetenschap, politiek en industrie gaan meer en meer stemmen op om serieus werk te gaan maken van het onderzoek naar nieuwe energiebronnen, en de ogen zijn daarbij steeds vaker gericht op waterstof. In Tegenlicht twee weken lang een onderzoek naar de haalbaarheid van water als nieuwe energiebron voor de mens.

Wat gebeurt er met de mensen die de Amerikanen in het kader van hun 'war on terrorism' hebben opgepakt, en vast hebben gezet in Guantanamo Bay? BBC-journalist Vivian White deed zes maanden lang onderzoek in Azië, Afrika, Europa en Amerika om te spreken met mensen die dit Amerikaanse rechtssysteem hebben moeten ondergaan, maar ook met hen die belast zijn met de uitvoering.

Een dubbelportret van Wim Duisenberg en de Europese Centrale Bank. Aan de hand van het laatste half jaar van Wim Duisenberg als president van de ECB schetst Tegenlicht een portret van de machtigste Nederlander ter wereld. Tegelijkertijd biedt de documentaire een inkijk in het machtigste monetaire, politiek onafhankelijke instituut van Europa.

Nog steeds bouwt Israël in onverminderd tempo door aan het ‘veiligheidshek’ dat ervoor moet zorgen dat Palestijnse zelfmoordcommando’s niet meer zo makkelijk het land kunnen binnendringen. Dat die afscheiding op fel verzet stuit bij de Palestijnen lijkt vanzelfsprekend. Minder bekend is dat ook aan Israëlische kant de bouw van de muur met toenemende zorg en schaamte wordt gadegeslagen. Tegenlicht vroeg de Israëlisch-Nederlandse regisseur Benny Brunner een film te maken over dit onderwerp. Brunner staat bekend als een felle tegenstander van Israëls toenemend nationalistisch en militaristisch optreden. Tijdens zijn reis langs de afscheiding laat hij tegenstanders van de muur en de achterliggende ideologie aan het woord. Israëlische tegenstanders. Zij delen Brunners’ zorg over het morele verval binnen de huidige Isralische politiek. In de uiteindelijke hoop dat het Midden Oosten zich ooit zal bevrijden uit de spiraal van toenemende krankzinnigheid.

Op 19 augustus 2003 ontplofte bij het Canal Hotel in Bagdad de fatale autobom die 27 VN-medewerkers het leven zou kosten. Het was de eerste keer in de geschiedenis van de VN dat de organisatie doelwit was van een dergelijke grootschalige terroristische aanslag. Onder de slachtoffers in Bagdad bevond zich VN-topman Sergio Vieira de Mello. De Mello stond bekend als ervaren 'nation builder' en had een lange staat van dienst opgebouwd als leider van moeilijke missies, zoals de VN-missies in Kosovo, Cambodja en Oost-Timor. In 2002 werd De Mello benoemd tot Hoge Commissaris voor de Mensenrechten in Geneve, ook werd hij genoemd als opvolger van Kofi Annan.

De indrukwekkende documentaire Checkpoint, die Tegenlicht zondag 30 november uitzendt, wordt gezien als een van de hoogtepunten van het komende Internationaal Documentaire Festival te Amsterdam (IDFA). Tegenlicht selecteerde deze documentaire voor vertoning op televisie. De televisievertoning betreft een wereldpremière en valt samen met het slot van het documentairefestival.

Met regelmaat is de WAO in het nieuws. Er zijn steeds weer nieuwe maatregelen te melden, omdat het aantal moet dalen, het te duur is, het systeem niet deugt, keuringen niet goed worden gedaan, en ga zo maar door. De nadruk ligt vaak op politiek en economie, zelden op individuen. "Het oordeel van de twijfel" toont een onderbelicht deel van de WAO: de keuring zelf, gezien vanuit de keuringsarts en de arbeidsdeskundige. In de spreekkamer van de arts wordt een verhaal een oordeel, en een klacht een beperking. Daar wordt de wet werkelijkheid, daar verstrakt het regime en versoepelt het weer.

Recente aanslagen zoals op een discotheek op Bali in oktober 2002 en nog recenter op het Marriot hotel in Jakarta in juli 2003, hebben de wereld doen schrikken. Indonesië stond toch bekend als het land van de eeuwige glimlach, met een gematigd islamitische gemeenschap? Maar door de aanslagen veranderde dat beeld ingrijpend en kreeg Indonesië een grimmig gezicht. Vooral omdat de daders gevonden werden in fundamentalistisch islamitische kringen die grotendeels worden gevormd op islamitische jongensinternaten. In Tegenlicht een portret van zo’n jongensinternaat op Centraal Java.

In deze uitzending het verhaal van misschien wel de meest bizarre verkiezingsstrijd allertijden waarin filmster Arnold Schwarzenegger uiteindelijk zegevierde. Documentairemaker Alex Cooke filmde de campagne vanaf de dag dat Schwarzenegger zijn kandidaatschap aankondigde tot aan zijn verrassende overwinning. Ze volgt de Schwarzenegger-campagne, maar ook een aantal uiterst grappige en gewiekste campagnes van de kleinere tegenkandidaten. Uit het gefilmde materiaal stelde Cooke een documentaire samen, een hilarische en onthutsende politieke satire van deze buitengewone verkiezing.

Enkele reis Europa volgt ruim een jaar het spoor van de levens, liefdes, reizen en tragedies van een klein aantal boerenfamilies in het afgelegen dorp Budesti in Noord-Roemenie. Na de val van het communisme is werkloosheid gemeengoed in Budesti. Menigeen ziet maar één oplossing om uit de armoedige ellende te komen: werken in het rijke West-Europa. Een oplossing die ervoor zorgt dat veel inwoners van Budesti kunnen leven van het geld dat hun familieleden sturen, maar ook leidt tot torenhoge schulden, mislukte reizen, eenzaamheid. 'Enkele reis Europa' onderzoekt de druk die gevoeld wordt om weg te gaan en volgt de reis van de in immigranten omgetoverde boeren.

Met het schietincident in Irak nog vers in het geheugen gaat Tegenlicht op zoek naar het militaire denken over moed, lafheid, loyaliteit en groepsbinding, en ontdekt een interessante paradox: moderne conflicten vereisen een meer zelfstandig optreden van de militair ter plekke, terwijl eigen verantwoordelijkheid haaks staat op de militaire bevelsstructuur. Volgens ethicus Marcel Becker botst dat, en zal dat blijven botsen.

In mei vorig jaar zond Tegenlicht een documentaire uit over de Carlyle Group, een prestigieuze Amerikaanse investeringsmaatschappij. De uitzending maakte veel reacties los. Sinds afgelopen mei is er veel gebeurd. Het hele circus rond contracten in Irak laat zien dat de verstrengeling tussen overheid en bedrijfsleven nog steeds aan de orde is.

Op 12 mei 2003 werd rond middernacht de Saoedische hoofdstad Ryad ruw wakker geschud door een groot aantal explosies. Het Al-Qaeda netwerk had weer toegeslagen, dit keer in het land van haar herkomst. Een van de doelen was het wooncomplex van het Amerikaanse bedrijf Vinnell. Bij het ochtendgloren kon de balans worden opgemaakt; 30 doden en meer dan 200 gewonden. Een van de doden is de Amerikaanse ex-sergeant Obadiah Abdullah die bij Vinnell is gaan werken. Dit bedrijf, ooit onderdeel van de Carlyle groep, traint namens de Amerikaanse overheid de Saoedische Nationale Garde. Obadiah Abdullah had zich speciaal aangemeld voor deze post omdat hij als moslim in het Heilige Land dichter bij zijn geloof zou kunnen komen.

In 1999 neemt de Amerikaanse multinational AES Corp. het elektriciteitsdistributiebedrijf Telasi over van de Georgische regering. Voortaan moet AES-Telasi voorzien in de elektriciteitsbehoefte van de sterk verarmde Georgische bevolking.

In de jaren zestig vond een omslag plaats in het denken over opvoeden. De bevelshuishouding van toen heeft geleidelijk plaatsgemaakt voor het onderhandelsgezin van nu. Ouders zijn thuis niet langer onbetwist de baas, maar kinderen hebben steeds zeggenschap en verantwoordelijkheid gekregen over hun eigen opvoeding. Deze omslag in denken wordt vaak gezien als de belangrijkste oorzaak voor het ontstaan van een fuck-you cultuur onder de jeugd. Maar is dat wel zo? Hoe gaat het met de pubers van deze tijd, hoe staan zij in de wereld en hoe staan ze tegenover hun ouders, die in de jaren zestig zelf pubers waren? Om te achterhalen hoe het gaat met de pubers van ouders die zelf in de jaren zestig zijn opgegroeid, werd Tegenlicht gezinslid van een aantal Nederlandse huishoudens.

Na jaren van een zachtaardige en persoonlijke aanpak van jeugdige criminelen in Nederland lijkt het tij nu te keren. Voorop in de nieuwe aanpak opereert de controversiële directeur Arjen Jonker van Rijksinrichting Den Engh. Nederland moet áf van de begrijpende hulpverlenersmentaliteit en respect, orde en gezag dienen hersteld te worden, zo vindt hij. Jonker en zijn team zorgen voor de heropvoeding van onze jongste criminelen waarin ze de individualiteit van de jongere ondergeschikt maken aan het groepsproces. Daarnaast laat hij een nieuw licht schijnen op integratieproblematiek. Tegenlicht keek mee achter de schermen van de zoektocht die Jonker als een moderne generaal Patton door ons land maakt.

Sociaal-cultureel filosoof Ad Verbrugge bepleit een fundamentele herbezinning op onze levenswijze. Want waar niets meer met moeite verkregen moet worden, is niets meer van waarde. Het wezen van de geïndividualiseerde samenleving verwoordt hij als volgt: “De wereld is er om door jou geconsumeerd te worden. We hebben een zeer op gemak en geneugten gebaseerde levenshouding. Het is belangrijk dat we inzicht krijgen in de individuele ontplooiing en zelfwording, want ons huidige concept van individualiteit en genot zal onze individualiteit te gronde richten”.

Elk jaar slagen een paar honderd Marokkanen er in de haven van Marseille te bereiken. Ze beginnen hun oversteek in Casablanca, en verbergen zich gedurende de overtocht in vrachtschepen. Drie dagen nauwelijks te eten en te drinken. Maar zodra ze vrij rondlopen in de straten van Marseille is dat snel vergeten en zijn de jongeren vooral opgetogen "het Franse paradijs" bereikt te hebben. Maar de realiteit dringt zich ogenblikkelijk op. Straatgeweld, stelen, eerste arrest…de jongeren hebben weinig geduld, ze zijn gekomen om geld te verdienen voor hun achtergebleven families.

In het licht van de onvermijdelijke herverkiezing van Poetin kijkt Tegenlicht terug op diens greep naar de macht vier jaar geleden. De bomaanslagen op twee flatgebouwen in Moskou zorgden in die tijd voor het creëren van een soort noodtoestand, waarin Poetin naar voren werd geschoven als sterke man. Poetin wist binnen een kwartier wie de daders van de aanslag waren: Tsjetsjeense terroristen. En zijn oplossing was een nieuwe oorlog te beginnen.

Een jaar geleden begon de oorlog in Irak en werd het regime van Saddam Hoessein ten val gebracht. Met de ontmaskering van Saddam’s dictatuur leek de internationale coalitie onder aanvoering van Amerika een onbetwiste overwinning te hebben binnen gehaald. Maar het werk begon toen pas. In Tegenlicht een schokkend relaas over een jaar lang ploeteren voor vrede en wederopbouw. Een geschiedenis van fouten en cultureel onbegrip bij de coalitie, tegenstand bij de Irakezen en wantrouwen bij iedereen.

In 1994 gloorde er hoop voor de bevolking van Haiti, die met de komst van Jean Bertrand Aristide als nieuwe leider, een einde zagen komen aan de dictatuur van 'Papa en Baby Doc' Duvalier. Inmiddels is Aristide (onder grote internationale druk) opgestapt en heeft hij zijn ballingsoord in de Centraal-Afrikaanse Republiek verlaten voor een bezoek aan Jamaica. Aristide zelf zou zich schuldig hebben gemaakt aan fraude, diefstal en nog veel meer. Hans Fels reisde voor Tegenlicht af naar Haiti, om daar zijn vriend Rassoul Labuchin, burgemeester van Port-au-Prince, te ontmoeten en de gebeurtenissen te volgen.

Men is huiverig voor alles wat een beetje moeilijk is. Ook de universiteit is gaan delen in de entertainmentcultuur van het moment. Het moet aardig zijn, toegankelijk, onderhoudend en vooral leuk. Zo sprak de criticus-essayist Kees Fens onlangs in een interview bij gelegenheid van zijn eredoctoraat in de letteren aan de Universiteit van Amsterdam. "Het woord leuk," zei hij, "kan ik niet meer horen.

In Miami is het grote aftellen begonnen. De Cubanen die in de afgelopen 45 jaar gevlucht zijn voor het socialistische experiment geloven er weer in. Het momentum is daar, of in elk geval dichtbij, zo hopen de ballingen in Miami. Cuba zal weer snel kunnen worden teruggenomen en opgebouwd, van communistische heilstaat tot Caribisch investeringsparadijs. In Miami, de plek waar 1,2 miljoen Cubaanse ballingen wonen, staan de Cubaanse organisaties, bedrijven en personen klaar voor de periode na Castro. Tegenlicht inventariseert de scenario's die men in Miami voor het Cuba na Castro voor ogen heeft en wat de mogelijke gevolgen zullen zijn voor het eiland en zijn bewoners.

Hij staat bovenaan de lijst van meest gezochte terroristen: Osama Bin Laden. Maar wie is eigenlijk deze schuwe, fragiele man? In Tegenlicht een ontmoeting met mensen die hem persoonlijk kennen. Mensen die met hem gewerkt en geleefd hebben.

'Democratie heeft ook zijn schaduwzijden. Deze worden echter maar zelden aan de orde gesteld. Wie dat doet stelt zich onmiddellijk bloot aan de kritiek dat hij uit de pas loopt met de ontwikkeling. Maar dat houdt in dat we onze tijd nooit volledig zullen begrijpen.' (Fareed Zakaria, De Toekomst van Vrijheid) In twee uitzendingen en een webspecial neemt Tegenlicht de democratie onder de loep. Want democratie geldt als het meest waardevolle export-produkt van het vrije Westen. Het wordt beschouwd als de ideale staatsvorm en het beste middel om de nationale veiligheid te bevorderen.

In deel 2 van de serie over de democratie richt Tegenlicht de aandacht op de VS.

Enron, Worldcom, Ahold, Parmalat, Tyco, Shell..... De laatste tijd is een stroom aan boekhoudschandalen aan het licht gekomen en het einde is nog niet in zicht. Topmanagers van beursgenoteerde multinationals 'are having a rotten time' (The Economist). Naast de aandacht van justitie, media en beleggers voor de fraudezaken, zijn de beurskoersen gekelderd en ook het publieke geweeklaag over bonussen en topsalarissen houdt maar niet op.

In de 'Riverside Conversations, deel 2' gaan de investeerders Jim Rogers en Marc Faber op bezoek bij Antony Burgmans, president-directeur van Unilever en voorzitter van de werkgroep 'Uitbreiding van Europa' van de European Round Table (ERT), het in Brussel gevestigde genootschap van president-directeuren van de grote Europese bedrijven. Rogers, Faber en Burgmans lichten voor Tegenlicht de toekomst van de Europese economie door.

Het was een ingetogen bijeenkomst, die eerste mei op het Domplein van Riga. Maar onder die uiterlijke kalmte waarmee Letland officieel toetrad tot de Europese Unie, schuilt een heftige emotie om met het verleden in het reine te komen. De vraag hoe daarmee om te gaan is voor de Letse kiezer zelfs een verkiezingsthema geworden, waarop hij bij de Europese verkiezingen van 10 juni zijn stem kan uitbrengen. Tegenlicht-programmamakers Rudi Boon en Hans Keller volgen het spoor terug van dit beladen thema, in een land dat door zijn omstreden verleden wordt achtervolgd tot in het verenigde Europa van vandaag.

Eind jaren negentig veroverde Big Brother Nederland. En daarna de rest van de wereld. Altijd met succes. Big Brother werd één van Nederlands grootste exportproducten. Niet wars van experimenten ging producent Endemol een samenwerking met de Saoedische zender MBC aan. Ze ontwikkelden een Arabische Big Brother-versie en vonden een Saoedische sjeik bereid miljoenen euro’s in het project te investeren. Tegenlicht-regisseur Sarah Vos vroeg en kreeg de unieke kans deze Arabische variant van Big Brother op de voet te volgen, vanaf de prille voorbereidingen ter plekke tot aan het onverwacht snelle einde.

Vorig jaar maakte programmamaker Jos de Putter voor Tegenlicht het opmerkelijke tweeluik "De zaak Milosevic", over de rechtszaak tegen Milosevic. De Putter bleef het niet onomstreden proces volgen en maakte een vervolg op de eerdere films. In "De zaak Milosevic vervolgd" is de verdediging aan zet. Het oordeel over de voormalige president van Joegoslavië lijkt nog steeds unaniem: Milosevic is schuldig en zal zich moeten verantwoorden voor zijn daden.

Aan de vooravond van de machtsoverdracht van de Amerikanen aan de Iraakse interimregering, gaat Tegenlicht terug in de tijd, naar het begin van de oorlog in Irak. Terwijl de oorlog op het punt van uitbreken staat verdringen journalisten zich voor de poorten van het Arabische nieuwsstation Al-Jazeera in Qatar om te kijken hoe die zender zich voorbereidt op de naderende climax. Eén van hen slaagt erin verder te komen dan alle anderen - de Amerikaans-Egyptische documentairemaker Jehane Noujaim. Mede door haar Arabische afkomst weet zij het vertrouwen te winnen van een aantal medewerkers van Al-Jazeera, en ze krijgt toestemming om hen tijdens hun journalistieke werk te volgen gedurende de eerste weken van de oorlog. Een aantal kilometers verderop bevindt zich het perscentrum van het Amerikaanse leger, en ook daar volgt Noujaim enkele Amerikaanse journalisten, die dezelfde oorlog volgen, maar dan voor een heel ander publiek.

Het derde seizoen van Tegenlicht start met een uitzending over de voortdurende strijd in Kosovo. In 1999 kwamen de Serviërs en de Albanezen door bemiddeling van de VN, tot een staakt-het-vuren. Maar tot echte ontwapening van de bevolking kwam het niet, en daardoor smeult het conflict onderhuids nog altijd door. Een uitzending over de hypocrisie achter de vredesmissies van Amerika – want terwijl dat land bovengronds optreedt als bemiddelaar wordt ondergronds het conflict in stand gehouden doordat één partij, in dit geval de Albanezen, uit datzelfde Amerika grote hoeveelheden geld en wapens ontvangt.

“De Chinezen zullen harder lopen, sneller lopen en uiteindelijk ons voorbij gaan… en dat wil ik niet” (Minister Brinkhorst) Sinds Deng Xiaoping begin jaren ’80 het kapitalisme via een achterdeur naar binnen liet glippen, is China bezig met een onstuimige opmars in de wereldeconomie. China’s aandeel in de wereldhandel groeit snel, en de verwachting is dat dit pas het begin is. Begerig kijken Chinese bedrijven inmiddels over de grenzen van hun land. Op zoek naar nieuwe afzetmarkten zijn de eerste Chinese bedrijven al in Europa gearriveerd, en nog een hele reeks staat klaar om de oversteek binnenkort te maken. In Tegenlicht een beeld van het nieuwe ondernemende China. Een land dat veertig jaar communisme (althans in economisch opzicht) in rap tempo van zich afschudt en met hervonden trots het economisch wereldtoneel aan het veroveren is.

Documentairemaker Pieter Fleury kreeg na maanden onderhandelen toestemming om in Noord-Korea te mogen filmen. De Democratische Volksrepubliek van Korea kennen we alleen als de schurkenstaat, met een beducht kernwapenprogramma en het stalinistische regime van Kim Jong-il, vijand van het Westen. Uniek aan de toestemming was dat Fleury mocht filmen op het niveau van het dagelijks leven, de familie, leven en werken. Ondanks het toeziend oog van de censor maakte Fleury daar op de vierkante milimeter een nooit eerder vertoond portret van een zwijgende, protestloze samenleving.

Wat ligt er naast de Bijbel op het nachtkastje van de premier? Wie is de inspirator van het normen- en waardendebat? Tegenlicht ging op zoek naar de intellectuele vader van Jan Peter Balkenende en vond in San Francisco de Amerikaanse socioloog en gemeenschapsdenker Amitai Etzioni. Onder meer Blair, Clinton, Kohl en Fischer gingen Balkenende voor in het raadplegen van deze eminente maar enigszins ongrijpbare wetenschapper.

Tegenlicht maakte een documentaire over drie Amerikaanse soldaten op die zwaargewond raakten in Irak. Zonder armen of benen, blind en in alle gevallen getraumatiseerd moeten ze een nieuw leven beginnen in een land dat meer en meer twijfelt aan de juistheid van deze oorlog.

Het conflict in Darfur, Sudan is sinds begin vorig jaar hevig opgelaaid. Meer dan vijftigduizend doden zijn er gevallen en honderdduizenden mensen zijn op de vlucht geslagen.Tegenlicht volgt de speciale vertegenwoordiger voor Sudan van de VN: Jan Pronk.

Het College van B&W in Rotterdam stelde in december vorig jaar een reeks maatregelen voor om meer grip te krijgen op de instroom van kansarmen naar de stad: Rotterdam Zet Door. Eén punt sprong er duidelijk uit: de onderkant van de woningmarkt heeft een aanzuigende werking die ongewenst is. Het is het domein van de malafide makelaars, de particuliere (illegale) kamerverhuurders en de huisjesmelkers. In De regels en het spel een portret van partijen die elkaar geen duimbreed wensen toe te geven.

Fair and Balanced luidt de slogan van het Fox News Network, een van Amerika’s grootste nieuwszenders. De nieuwszender geeft hiermee aan de deugd van de neutraliteit hoog in het vaandel te dragen. In Outfoxed wordt de zeepbel van zelfverklaarde objectiviteit echter stevig doorgeprikt.

Scheiden is steeds gewoner maar toch is de schade die kinderen daardoor ondervinden steeds ernstiger. Dat stellen de gezinssociologen Spruyt en De Hoog. Vooral het doorruziën na een scheiding veroorzaakt vermijd- en verwijtbare schade, zo stellen de onderzoekers. De toegenomen schade verklaren ze uit het feit dat de moderne gezinnen meer gesloten zijn geworden terwijl de samenleving steeds opener wordt. Minder familiebemoeienis, minder steun en correctie door de omgeving, kerk, huisarts of buurt.

In de documentaire MAMMA PLEASE CALL ME wordt het ‘transnationale’ gezinsleven geportretteerd van de Filippijnse Emma, die in Londen woont, en haar twee kinderen Hannah (16) en Tsino (7) die in Manilla wonen. Emma werkt samen met haar moeder als werkster en nanny in Londen. Zij heeft haar kinderen op de Filippijnen achtergelaten en de dagelijkse zorg voor hen overgedragen aan familieleden en nanny’s. Ze belt en smst veelvuldig. In de film staat de manier waarop Emma op duizenden kilometers afstand haar gezinsleven overeind probeert te houden centraal.

Er is bijna geen kwaal meer of er is wel een behandeling voor. In de vorige eeuw heeft de medische wetenschap een triomftocht gemaakt die minstens zo ingrijpend geweest is als de industriële revolutie. Maar het heeft ook gemaakt dat iedereen die iets mankeert, een behandeling eist. Inmiddels is het medische systeem vrijwel helemaal ingericht op het vervullen van die wensen, met als gevolg dat aan de ene kant dat de gezondheidszorg onbetaalbaar is geworden en dat aan de andere kant elke onvrede en elk ongemak de naam van een ziekte moet hebben. Dokter, u maakt me ziek! gaat over mensen die aanlopen tegen èn meewerken aan het verschijnsel dat veel ziekte gedrag is en verzoorzaakt wordt door behandelaars en maatschappij.

Moet Turkije lid worden van de Europese Unie? Het debat over deze vraag wordt nu overal gevoerd, maar in feite is de afspraak dat Turkije lid zal worden al in 1963 en opnieuw in 1999 en 2002 uitdrukkelijk gemaakt. Er zijn hooguit nog voorwaarden aan de toetreding te verbinden. Aan minister Bot van Buitenlandse Zaken de schone taak om dat uit te leggen aan journalisten, kamerleden en regeringsleiders van de Europese landen, die zich op hun beurt met toenemende argwaan bij de burgers geconfronteerd zien.

De ontluisterende film Sahara express volgt de 25-jarige Jonas en Roland uit Benin tijdens hun heilloze onderneming Europa te bereiken. Sahara express confronteert de kijker op indringende wijze met de ellende die de jongens doorstaan in de poging hun droom te verwezenlijken.

In de week van 18 januari heeft Tweede Kamerlid Ayaan Hirsi Ali haar werk in de Kamer hervat. Met haar komst zal het debat over moslimextremisme opnieuw en met verhevigde aandacht aan de orde worden gesteld. Reden voor Tegenlicht om te kijken hoe een samenleving omgaat met het grootste conflict uit haar tijd. Felix Rottenberg, Kees Beekmans, Afshin Ellian en Geert Mak onderzoeken of er een gemeenschappelijke strategie valt te bedenken om de gematigde moslimgemeenschap uit handen te houden van het islamitisch fundamentalisme, en of er een ‘verlicht islam’ mogelijk is.

We weten allemaal hoe de Amerikanen het zich hadden voorgesteld; het brengen van vrijheid en democratie in Irak. Maar hoe ging het echt? In Tegenlicht een reconstructie met de hoofdrolspelers vanaf het moment dat Bush op 1 mei 2003 op het vliegdekschip het einde van de oorlog verklaarde: Mission Accomplished, tot aan de aftocht van Paul Bremer in de helicopter in juni 2004.

We weten allemaal hoe de Amerikanen het zich hadden voorgesteld; het brengen van vrijheid en democratie in Irak. Maar hoe ging het echt? In Tegenlicht een reconstructie met de hoofdrolspelers vanaf het moment dat Bush op 1 mei 2003 op het vliegdekschip het einde van de oorlog verklaarde: Mission Accomplished, tot aan de aftocht van Paul Bremer in de helicopter in juni 2004.

Wat bezielt de Osama’s van deze wereld? Wat beweegt mensen om met de koran in de ene en het geweer in de andere hand onze wereld te vuur en te zwaard te bestrijden met als enig argument De Waarheid? Wat drijft mensen die bereid zijn hun leven op te offeren in de heilige overtuiging dat dat de enige manier is om de wereld zoals zij die willen te redden of te veroorzaken? Wat is er zo onweerstaanbaar aan de geur van het paradijs? Dat zijn de dringende vragen waarmee de twee Poolse filmmakers Marcin Mamon en Mariusz Pilis nu al meer dan tien jaar de wereld rondreizen. Onderweg spraken zij met strijdheren en clanleiders, met emirs en mullahs, met terroristen en ‘godfathers’. In TegenlichtThe Smell of Paradise een road movie, een persoonlijk avontuur, niet zonder risico, dat begint in Tsjetsjenië, in 1995, en dat eindigt in Waziristan, aan de Afghaans-Pakistaanse grens, in de zomer van 2004.

Wat bezielt de Osama’s van deze wereld? Wat beweegt mensen om met de koran in de ene en het geweer in de andere hand onze wereld te vuur en te zwaard te bestrijden met als enig argument De Waarheid? Wat drijft mensen die bereid zijn hun leven op te offeren in de heilige overtuiging dat dat de enige manier is om de wereld zoals zij die willen te redden of te veroorzaken? Wat is er zo onweerstaanbaar aan de geur van het paradijs? Dat zijn de dringende vragen waarmee de twee Poolse filmmakers Marcin Mamon en Mariusz Pilis nu al meer dan tien jaar de wereld rondreizen. Onderweg spraken zij met strijdheren en clanleiders, met emirs en mullahs, met terroristen en ‘godfathers’. In TegenlichtThe Smell of Paradise een road movie, een persoonlijk avontuur, niet zonder risico, dat begint in Tsjetsjenië, in 1995, en dat eindigt in Waziristan, aan de Afghaans-Pakistaanse grens, in de zomer van 2004.

Vanwege de Patriot Act mag hij niet doceren in de VS, en in Frankrijk wordt zelfs de vraag gesteld of hij een spreekverbod zou moeten krijgen. Tariq Ramadan: hoogleraar in de filosofie, geboren in Zwitserland, van Egyptische komaf, en telg uit een familie die gelieerd is aan de Moslim Broederschap. In Frankrijk is hij beticht van antisemitisme, spreken met dubbele tong, en het niet afwijzen van radicale stromingen binnen de islam. Tegenlicht ondervroeg Ramadan op zijn ideeën: hoe verhoudt de islam zich tot de moderniteit? En: kan de islam een rol spelen in kwesties van zingeving? Iets wat Europa in haar huidige waardencrisis serieus onder ogen zou moeten zien, aldus de Franse islamoloog Olivier Roy, die eveneens geïnterviewd wordt.

Ouderdom is een ziekte die bestreden kan worden. Wereldwijd zijn er de afgelopen jaren anti-verouderings instituten ontstaan die zich richten op het bestrijden van de aftakeling van het lichaam. Oud worden met een gezond lichaam, dat is het doel. Klinieken die mensen anti-verouderings programma’s aanbieden schieten in de Verenigde Staten als paddestoelen uit de grond. Het klinkt als een nieuwe hype maar de medische wereld lijkt er steeds meer van overtuigd te raken dat het lichaam zeer goed te onderhouden is. Het mag misschien science fiction lijken, maar sommigen beweren serieus dat de medische ontwikkelingen dermate snel gaan dat op termijn veroudering te stoppen is.

'Europe: a beautiful idea?'. Dat was de overkoepelende titel van de reeks internationale conferenties tijdens het Nederlandse EU-voorzitterschap, georganiseerd door het Nexus -instituut, in samenwerking met premier Balkenende's ministerie van Algemene Zaken en het ministerie van Buitenlandse Zaken. Tijdens de conferenties debatteerden zowel 'denkers' als 'beslissers' over de betekenis en politieke relevantie van 'het Europese beschavingsideaal en zijn waarden in de Europese Unie van de 21ste eeuw'. Op de afsluitende conferentie in Rotterdam, ook wel aangeduid als de ‘Europese intellectuele top’, kreeg ook een aantal denkers vanachter het voormalige IJzeren Gordijn het woord.

Een jaar na de rozenrevolutie in Georgië is het tijd om een eerste balans op te maken. Slaagt de jonge, veelal in het Westen opgeleide regeringsploeg van president Saakasjvili erin de voormalige Sovjet Republiek op poten te krijgen? In de zomer van 2004 vroeg Saakasjvili de Georgisch-Russische oligarch en multimiljonair Kakha Bendookidze of hij voor zijn geboorteland wilde doen wat hij voor de zware industrie in Rusland had gedaan: de zaak economisch gezond maken. Bendookidze nam de handschoen op, en als Minister, speciaal belast met de hervorming van het land, stelde hij zich een schijnbaar eenvoudig doel: privatiseren, zoveel mogelijk (buitenlands) geld aantrekken en Georgië tot het bruisend hart van de regio maken. “Georgië is bereid alles te verkopen, behalve zijn geweten”, liet hij de wereld weten.

Op 6 april 1994 werd het vliegtuig van president Habyarimana van Rwanda neergeschoten. Dit was het startsein van een genocide, waarbij in enkele maanden tijd meer dan 800 duizend Tutsi’s op gruwelijke wijze werden vermoord door Hutu’s.

Het VPRO televisieprogramma Tegenlicht en de Stichting Drugsbeleid (een groep van onafhankelijke deskundigen) organiseren een 'virtueel proces' tegen de Staat der Nederlanden waarin geëist wordt dat de Staat het verbod om drugs te produceren, te verkopen en te gebruiken intrekt, en dit verbod vervangt door een stelsel van regulering voor voornoemde handelingen, zodanig dat deze aan de criminaliteit worden onttrokken en dat aan de consumenten de gebruikelijke productbescherming wordt geboden (aldus de dagvaarding). Kortom: moeten de handel in en het gebruik van alle verdovende middelen vrijgegeven worden? Toonaangevende juristen zullen zich over deze kwestie buigen.

Terwijl Nederland wanhopig op zoek is naar zijn wortels en zijn bronnen, worden hele woonwijken tegen de vlakte gegooid en grondig geherstructureerd. Binnen enkele decennia zal iedere tastbare herinnering aan hoe het in die wijken vroeger was, zijn weggevaagd. Vooral de woningbouw uit de periode van de wederopbouw moet het ontgelden. De slopers van nu waren de bouwers van toen: de woningcorporaties. Honderd jaar geleden opgericht om de armen te huisvesten, staan zij nu als verzelfstandigde marktpartij vooraan bij wat zij als hun nieuwe historische missie beschouwen: Nederland bouwrijp te maken voor de woonwensen van de toekomst.

'Tot elkaar veroordeeld' speelt zich af in extra beveiligde gevangenissen in Israël, die speciaal belast zijn met de bewaking van militante Palestijnen. De makers kregen voor het eerst en exclusief toegang tot Israël's zwaarbewaakte staatsgevangenissen. Alle spanningen die het Midden-Oosten conflict kenmerken komen in de film aan bod, maar dan extra uitvergroot door het strenge gevangenisregime. Het Midden-Oostenconflict in een notedop.

Programmamaker Wen-jie Qin, afkomstig uit China, won een half jaar geleden de Tegenlicht prijsvraag voor nieuw talent. Ze won de prijs met een uniek voorstel: een documentaire maken over het Nederlandse inburgeringsprogramma, waaraan ze als nieuwkomer zélf deelneemt.

Iran doet er alles aan mee te tellen als nucleaire mogendheid. De laatste vergadering van het Internationale Atoomagentschap in Wenen besloot echter anders. Welke krachten spelen op het moment dat Iran niet mag toetreden tot The Nuclear Club? In deze Tegenlicht uitzending een poging tot een antwoord.

Dat het leven onder Saddam Hussein geen pretje was weet iedereen. Overdag maakte hij zijn volk het leven zuur, maar ook ‘s avonds thuis viel er niet aan hem te ontsnappen. Urenlang kon je op TV elke verrichting van de grote leider gadeslaan. Met bijbehorend jubelend commentaar. Als de val van de dictator ergens voor een revolutie heeft gezorgd is het wel op televisie. Regisseur Roel van Broekhoven stelde voor Tegenlicht een avondje Iraakse televisie samen.

Libië is sinds een jaar hard op weg salonfähig te worden en lijkt niet meer in het rijtje van schurkenstaten thuis te horen. Dat bleek toen in maart 2004 Tony Blair plotseling de Libische leider Khadafi bezocht. Op zijn beurt bracht die een maand later weer een bezoek aan de Europese Gemeenschap. Terwijl in Irak een oorlog gevoerd moest worden om massavernietigingswapens te vinden, leverde Libië de zijne vrijwillig in. Inmiddels zijn bijna alle sancties tegen Libië opgeheven. Wat is hier aan de hand? Voor het antwoord op deze vraag volgde Tegenlicht het afgelopen jaar een aantal nabestaanden van de aanslag op het PanAm vliegtuig dat in 1988 boven het Schotse Lockerbie ontplofte.

'Help ons het draagvlak in de samenleving te versterken in plaats van verpleeghuizen door verscherpt toezicht en verwijten tot instituten van verdriet en ellende te maken', schrijft Thed van Kempen, directeur van het Hoogeveense verpleeghuis Weidesteyn aan staatssecretaris Ross van VWS, als hij na jaren stroomlijnen, maar ook afbouwen van de verzorging in zijn verpleeghuis besluit een brief te schrijven. Tegenlicht volgt de manmoedige pogingen van een burgemeester in oorlogstijd om zijn verpleeghuis op verantwoorde wijze draaiende te houden.

Regisseur Nahid Persson ontvluchtte 17 jaar geleden Iran. Toen zij enkele jaren geleden Iran weer bezocht, was zij verbijsterd over de chaos in haar land, de wijdverspreide prostitutie en het immense drugsgebruik. In haar film Tippelen in Teheran volgt zij twee vrouwen, Minna en Fariba, beiden prostituee en drugsverslaafd, in hun dagelijkse leven.

Op 12 september buigt de Tweede Kamer zich over het door Medy van der Laan voorgestelde nieuwe omroepakkoord. Reden voor Tegenlicht om te bezien of in het beoogde omroepbeleid voldoende waarborgen blijven bestaan voor inhoudelijk hoogstaande televisie. Felix Rottenberg houdt wederom open huis in zijn Wolkenkrabber, voor een zoektocht naar de toekomst van kwaliteit.

Vier jaar na de val van de Twin Towers lijkt West-Europa ‘aan de beurt’. Afgelopen zomer werd vooral het Engeland van Tony Blair geconfronteerd met de gewelddadige overtuigingen van het radicale reborn islamisme. En weer blijkt een patroon zichtbaar in de daderprofielen: ‘de geur van het paradijs’. Nu ook Nederland de adem inhoudt is het eens te meer tijd om verdieping aan te brengen in onze kennis van de nieuwe vijand. Voor Tegenlicht reden om het tweeluik De geur van het paradijs te herhalen, dat in fraaie beelden op zoek gaat naar het voor ons zo uitheemse denken en geloven. Een denken en geloven dat inmiddels tot veel terreur heeft geleid, en voor permanente dreiging zorgt.

Dat de G8 niet genoeg heeft opgeleverd, moeten we de politiek niet aan rekenen, maar slechts onszelf. We hebben nog steeds niet voldoende mensen op de been weten te krijgen.Aldus U2 zanger Bono in Tegenlicht. Samen met econome en activiste Noreena Hertz analyseert hij hoe het staat met de bereidheid in de wereld om het armoedeprobleem blijvend aan te pakken.

Wat twintig jaar geleden nog onmogelijk leek, is vandaag de dag wél haalbaar: het beëindigen van de ergste armoede op de wereld. Dit is tenminste de vaste overtuiging van de Amerikaanse ontwikkelingseconoom Jeffrey Sachs. Tegenlicht presenteert een portret van de man op wie velen hun hoop hebben gevestigd: wat is precies zijn aanpak en waarom is er een kans van slagen?

Deze week presenteerde de VN-onderzoeker Detlev Mehlis zijn langverwachtte onderzoeksrapport naar de moordaanslag op de Libanese oud-premier Rafik Hariri. In het rapport wordt geconstateerd dat de Syrische veiligheidsdienten en andere hooggeplaatste Syrische functionarissen betrokken zouden zijn geweest bij deze moordaanslag. Ook de Libanese president, Emile Lahoud zou op de hoogte zijn geweest van de moordaanslag op Hariri. In Tegenlicht de achtergronden en een reconstructie van deze politieke moord aan de hand van gesprekken met de meest nauw betrokkenen personen, zoals onder anderen oppositieleider Walid Jumblatt, persoonlijke vriend en minister van Telecommunicatie Marwan Hamade, en politicoloog en oud-minister van Onderwijs en Cultuur Ghassan Salame.

'Vrouwen zijn de gelijken van mannen. Of zoals de profeet zei: Goede mannen eren vrouwen en alleen slechte mannen beledigen hen.' Mohammed VI, Koning van Marokko

Een primeur in Tegenlicht: voor het eerst heeft een Nederlandse vrouw toestemming om te filmen in Saoedi-Arabië. Programmamaker Bregtje van der Haak gaat (gesluierd) op reis en onderzoekt in een persoonlijke road movie hoe werkende vrouwen in Saoedi-Arabië de grenzen van het mogelijke opzoeken.

Een primeur in Tegenlicht: voor het eerst heeft een Nederlandse vrouw toestemming om te filmen in Saoedi-Arabië. Programmamaker Bregtje van der Haak gaat (gesluierd) op reis en onderzoekt in een persoonlijke road movie hoe werkende vrouwen in Saoedi-Arabië de grenzen van het mogelijke opzoeken.

Leven we op een zeepbel? Kan de zwaar in de schulden geraakte Amerikaanse economie instorten en ons, Europeanen, meesleuren in de vrije val? Zijn de dagen van wereldmunt dollar geteld? En is een herhaling van de crisisjaren dertig echt zo ondenkbaar? VPRO's Tegenlicht en NRC Handelsblad presenteren in nauwe samenwerking hun eerste proeve van 'stel dat'-journalistiek. Stel dat op een dag de dollar valt. In een scenario dat zich ontrolt in 24 uur buitelen waarheid en fictie over elkaar heen. Om negen uur 's morgens krijgt een handelaar in Singapore de opdracht om een grote hoeveelheid dollars te verkopen, waarmee hij een ongekend diepe val van de dollar in gang zet. Uur na uur zien we hoe de wereld daarop reageert. Aan het eind van de dag staat correspondent Twan Huys handenwringend voor de camera in Washington, Chinezen maken zich op voor een mogelijke oorlog, en in Amsterdam kan een vrouw haar taxi alleen nog maar betalen met drie pakjes sigaretten.

De Publieke Omroep moet steeds verder bezuinigen omdat de reclame-inkomsten afnemen. Den Haag wil de tegenvallers niet compenseren en daarom zijn er nu serieuze plannen voor een Publieke Omroep naar commerciële snit. Dus met de kijkcijfers als overheersende maatstaf, om daarmee reclamegelden binnen te halen.

Kan aandacht genezen? Frank Vijg, directeur van Meavita Thuiszorg in Den Haag (3500 medewerkers) denkt van wel. Vijg halveerde met de methode 'paaltjes slaan' in een jaar het ziekteverzuim van zijn thuiszorgorganisatie. Elke dag 180 mensen méér aan het werk, en het einde is volgens Vijg nog niet in zicht.

In de Colombiaanse burgeroorlog vechten sinds jaar en dag linkse guerrillabewegingen, regeringstroepen en rechtse paramilitaire groeperingen een uitzichtloze strijd. De laatste jaren heeft het strijdtoneel zich meer en meer naar stadswijken verplaatst, waar guerrilla's en paramilitairen de dienst uitmaken. Stadsbendes sluiten zich aan en het nationale conflict is daardoor veranderd in een wrede stadsoorlog waarin wijken tegen elkaar vechten.

In Zuid-Afrika leven ca. 46 miljoen mensen, aangenomen wordt dat thans 6.3 miljoen Zuid-Afrikanen HIV-besmet zijn, in 2003 bedroeg dat aantal nog 5.3 miljoen. Jaarlijks sterven ca. 350.000 Zuid-Afrikanen aan de gevolgen van AIDS. Als gevolg hiervan floreert de begrafenisindustrie en barsten de begraafplaatsen uit hun voegen.

'Wat kán ik eigenlijk? Waarin ben ik beter dan anderen? Ben ik te duur?' In hoeverre is de werkende Nederlander opgewassen tegen de kracht van de globalisering in de 21ste eeuw? Tegenlicht onderzoekt de verreikende consequenties van breedbandverbindingen, kostenbesparingen en outsourcing voor onze banen, beroepen, ondernemingen, en voor onze vangnetten en zekerheden. Wat is úw ego-bv eigenlijk waard, op die nieuwe wereldmarkt?

De Nederlandse economie staat er – met oog op de toekomst - weinig florissant bij. India, China, Brazilie, Oost-Europa, ze zijn goedkoper, ambitieuzer en inventief. Laag geschoolde arbeid verlaat rap ons land en hooggekwalificeerde kennis is allang niet meer een zaak van het westen alleen. Wat betekent dit voor de Nederlandse economie, voor de ondernemer, voor de verzorgingsstaat? Wat is in de globaliserende wereldeconomie verstandig Nederlands ondernemerschap?

Niemand kan zich voorstellen dat het plotseling oorlog is. Dat er van de een op de andere dag tanks door de straten rijden en er bommen vallen. Ook de drie Tsjetsjeense vrienden Ramzan, Roeslan en Islam niet. Maar het overkwam hen en hun familie wel. Een van de drie, Ramzan, die als cameraman werkt, legt hun leven en de onbegrijpelijkheid van de oorlog vast. De komende twee weken in Tegenlicht een schokkend, soms hilarisch maar vooral ontroerend verslag van hun leven in oorlog en vrede. Een leven dat twee van hen met de dood zullen bekopen.

Op 7 maart zijn de gemeenteraadsverkiezingen. Extreem rechts, samengegaan in de Nederlandse Volks Unie, doet er aan mee. Wie bevolken de Nederlandse Volks Unie? Wat is hun netwerk? Wat zijn de internationale contacten? Wat zijn hun ideeën en wat zijn hun kansen? In ‘Voor volk en vaderland’ volgt Tegenlicht-regisseur Rob Schröder drie radicale jongeren, en probeert te begrijpen wat hen bezielt.